سیستم نور و روشنایی آکواریوم پلنت (گیاهی)

دنیای اطلاعات: مطمئنا سیستم روشنایی یا تامین نور مناسب برای آکواریوم های گیاهی یکی از دغدغه های افراد برای راه اندازی آکواریوم پلنت(گیاه) است. بارها در قسمت دیدگاه ها یا تالار گفتگوی این سایت یا سایر منابع در مورد نور، نوع نور، کلوین، پار و موارد این چنینی بحث شده است اما هنوز هم افراد برای انتخاب سیستم روشنایی با مشکل مواجه هستند و نمیتوانند نور مناسب و مورد نظرشان را انتخاب نمایند. البته حق هم دارند و مطمئنا ارسال این مطلب یا مطالب مشابه و دیدگاه های مختلف نیز نمیتواند به طور کامل ابهاماتی که در مورد انتخاب سیستم روشنایی وجود دارد را رفع نماید، با این حال سعی شده در این مطلب با توجه به دیدگاه های ارسالی و مشکلات مطرح شده و همچنین با تکیه بر منابع علمی معتبر و مکتوب قسمتی از این ابهامات مورد برسی قرار گیرد و به شکل وسیع تر علاقه مندان با خصوصیات نور و انواع سیستم های روشنایی و مورد نیاز آکواریوم های گیاهی آشنا شوند.

اگر یک آکواریوم گیاهی را به چند بخش اصلی تقسیم کنیم، جدا از سایر بخش های مهم مطمئنا همگی با هم اتفاق نظر خواهیم داشت که یکی از بحش های اصلی یک آکواریوم گیاهی سیستم روشنایی یا تامین نور ان است و یکی از حیاتی ترین و مهمترین قسمت های تشکیل دهنده یک آکواریوم گیاهی حرفه ای به شمار میرود. متاسفانه این بخش چنان حساس و مهم و تخصصی است که بیشترین سردرگمی و ابهامات در مورد ان وجود دارد. لامپ های موجود در الکتریکی ها که برای مصارف عمومی استفاده میشوند مناسب استفاده در تانک های گیاهی نیستند. از طرفی تجهیزات روشنایی پیشنهادی و مخصوص آکواریوم های گیاهی هم انقدر منعطف و زیاد و در دسترس نیستند که به راحتی با هزینه ای اندک در اختیار ما قرا گیرند. بنابراین به نحوی اینطور به نظر میرسد که همه این مسائل دست در دست هم داده اند تا انتخاب سیستم روشنایی را به یک معضل تبدیل کنند! شما هم چنین فکر می کنید؟ اما اگر با ادامه متن همراه باشید شاید دیدگاهتان تغیر یابد.

قبل از پرداختن به اصل موضوع بهتر است کمی درباره نور و روشنایی مناسب گیاهان ابزی بدانیم و تعاریفی را فرا بگیریم

شاید این سوال در ذهنتان مطرح شده باشد که چرا ما از نور مستقیم خورشید برای تانک گیاهی استفاده نمی کنیم. مگر گیاهان آبزی در طبیعت از نور خورشید استفاده نمی کنند؟ یک لامپ کم مصرف یا رشته ای هم قادر به تولید نور است، آیا میتوان از آنها نیز بهره برد؟ از نظر تئوری جواب سوالات فوق مثبت است و نور خورشید یا هر نوری شامل طیف های مختلف رنگی با شدت و ضعف در نوع رنگ، درجه رنگ، طول موج و …. است و میتواند به عنوان یک سیستم روشنایی برای آکواریوم گیاهی در نظر گرفته شود اما انچه در عمل اتفاق خواهد افتاد این تئوری ها را به کل رد خواهد کرد. به طور مثال با توجه به اینکه نور خورشید شامل بیشترین طول موج و طیف های رنگی از نورهای مرئی تا نامرئی است نمیتواند برای یک محیط بسته آکواریوم مناسب باشد. چرا که بسیاری از این طیف های رنگی نه تنها برای فتوسنتز و رشد گیاهان الزامی نیستند بلکه میتوانند محیط بسته آکواریوم را دچار معضل رشد دیاتوم ها و جلبک های ناخواسته کنند. آنچه در طبیعت دیده میشود به هیچ عنوان نمیتواند در یک محیط بسته یا آزمایشگاهی به همان خوبی طبیعت باشد بنابراین در مورد روشنایی آکواریوم های گیاهی که نیز گوشه ای بسته و محدود از محیط طبیعی است چاره ای جز این نداریم که ویژگی های مورد نیاز و ضروری را از نور خورشید جدا و به صورت مصنوعی فراهم کنیم و ویژگی هایی مضر و بی استفاده را حذف نماییم تا در محیط بسته آکواریوم با مشکل مواجه نشویم. حال باید دید چه ویژگی هایی مناسب است و انتخاب نور تانک گیاهی بر چه اساسی صورت میگیرد. برای درک این موضوع باید چند تعریف را فرا بگیریم.

طول موج نور

هر منبع نوری دارای طول موج مخصوصی است و با واحد نانومتر سنجیده میشود. چشم انسان تنها قادر به مشاهده رنگ نهایی از طیف های مختلف نوری است. به طور مثال نور سفید از هفت رنگ تشکیل شده است اما چشم انسان قادر به مشاهده نور نهایی آن است.

نورهای قابل رویت برای جشم انسان در محدوده ۳۹۰ تا ۷۵۰ نانومتر قرار می گیرند که به آن طیف کامل نوری(full spectrum) می گویند. محدوده های کمتر از ۳۹۰ نانومتر را نور ماورا بنفش و محدوده بیشتر از ۷۵۰ نانومتر را نور مادون قرمز گویند و هیچ کدام برای چشم انسان قابل رویت نیستند. چشم انسان بیشترین دید را در محدوده ۵۵۵ نانومتر دارد که این محدوده به رنگ زرد مایل به سبز است که هدف تولید کنندگان لامپ های مصارف عمومی نیز قرار گرفته است اما مطلقا این لامپ ها با چنین طول موجی برای تانک های گیاهی مناسب نبوده چرا که نور زرد و سبز بیش از حد باعث رشد دیاتوم ها و جلبک های ناخواسته خواهد شد.

 

کلوین یا درجه نور

با حرف k نمایش داده می شود و ویژگی های یک منبع نور، مانند نورهای تشکیل دهنده نور نهایی و میزان هریک را نشان میدهد یا به عبارت دیگر درجه کلوین یک نور مشخص میکند که از چه نورهایی با چه طول موجی در ان وجود دارد. به طور مثال عدد ۱۰۰۰۰k بر روی یک لامپ مشخص کننده رنگ های تشکیل دهنده نور نهایی لامپ مورد نظر است. یک لامپ ۶۵۰۰k که بهترین کلوین برای نور یک تانک گیاهی محسوب میشود تمام نورهای موجود در طیف نوری را در خود دارد و بهترین انتخاب برای استفاده در تانک گیاهی به شمار میرود.

لومن یا شدت نور

شدت نور با واحد لومن سنجیده میشود. ما تمایلی به بحث درباره مباحث تخصصی نور نداریم و به همین جمله برای درک مفهموم لومن اکتفا میکنیم که هر چقدر لومن یک لامپ بالاتر باشد شدت نور ان لامپ نیز بیشتر است با ذکر این نکته که باید توجه داشت که برای مشخص کردن کیفیت و شدت نور یک لامپ باید لومن را بر وات نیز تقسیم نماییم. به طور مثال یک لامپ ۱۵۰ وات متال با ۶۰۰۰ لومن به ازای هر وات ۴۰ لومن نور تولید میکند، در صورتی که یک لامپ فلورسنت ۳۰ وات با ۲۱۰۰ لومن به ازای هر وات ۷۰ لومن نور تولید میکند و مطمئنا لامپ فلورسنت از شدت نور بهتری برخوردار است.

پار

PAR یا Photosynthetically Active Radiation معیاری برای سنجش میزان نورهای مخصوص فتوسنتز در آکواریوم گیاهی است. گیاهان برای انجام فتوسنتز به دو طیف رنگی آبی ۴۰۰ نانومتر و قرمز ۷۰۰ نانومتر نیاز دارند گرچه گیاهان به نور قرمز ۷۰۰ نانومتر با توجه به محل زندگیشان در طبیعت بیشتر نیاز دارند. به طور کلی تر پار واحدی است که بتوان میزان نور ابی ۴۰۰ نانومتر و قرمز ۷۰۰ نانومتر را سنجید. لامپ های ۵۵۰۰ تا ۶۵۰۰ کلوین دارای بیشترین پار برای آکواریوم های گیاهی هستند گرچه لامپ هایی تا ۱۰۰۰۰ کلوین نیز از پار مناسبی برخوردار هستند.

چارت توزیع طیف های نوری

در چارت توزیع طیف های نوری، انواع رنگ نور و میزان موجود از هر یک در نور نهایی نشان داده می شود. هر چقدر رنگ آبی و قرمز دو طرف طیف نوری بیشتر باشد و رنگ سبز آن کمتر باشد نور نهایی تولید شده از آن منبع نوری برای استفاده در تانک گیاهی مناسب تر است.

شاخص تابش رنگ

CRI یا Color Rendering Index شاخصی بین المللی برای مشخص کردن کیفیت تفکیک و تابش نور طبیعی لامپ است. هر چقدر CRI لامپ بالاتر باشد ان لامپ از کیفیت تابش طبیعی بالاتری نیز برخوردار است. بالاترین عدد برای شاخص CRI عدد ۱۰۰ است و این عدد ربطه مستقیمی با کلوین لامپ دارد. برای مقایسه CRI دو لامپ و تصمیم گیری در انتخاب آنها باید توجه داشت که هر دو لامپ دارای کلوین یکسانی باشند.
اگر تا یه اینجای مطلب سردرد گرفته اید بهتر است یک لیوان آب بنوشید و ادامه مطلب را دنبال کنید. مطمئنا سعی شده تعاریف بالا به شکلی ساده بیان شود و خوانندگان عادی نیز به راحتی مطالب را درک کنند چرا که مباحث و تعاریف تخصصی نور انقدر پیچیده است که حتی نگارش آن نیز از عهده اینجانب خارج است و تعاریف فوق نیز خلاصه ای از برداشت آزاد از کتاب آکواریوم های گیاهی آقای مرادی می باشد. با این حال بد نیست همین چند عبارت کوتاه را فرا بگیریم تا زمانی که سخنی از لومن یا کلوین به میان آمد اشنایی جزئی در رابطه با این پارامترها داشته باشیم.
خوشبختانه حتما نیاز نیست از روی چنین پارامترهایی لامپ مورد نظر را انتخاب نماییم چرا که اکثر لامپ های تجاری و مخصوص تولید شده برای آکواریوم های گیاهی تمام این شاخصه ها را به شکل مناسب دارند و علاقه مندان کافی است یکی از سیستم های روشنایی موجود و معتبر در بازار آکواریوم های گیاهی را انتخاب نمایند و نهایتا با مقایسه میزان وات ، کلوین و لومن سیستم های روشنایی که بر روی این محصولات تجاری “اکثرا” درج میشود مقایسه ای را داشته باشند و بهترین سیستم روشنایی را نسبت به بودجه خود خریداری نمایند یا علاقه مندانی که سیستم روشنایی تانک خود را به صورت دست ساز یا از مراکزی غیر از مغازه های آکواریومی تهیه میکنند و این لامپ ها مخصوص تانک های گیاهی ساخته نشده اند می تواند پارامترهای بالا را مورد برسی قرار دهند و بهترین نور را برای تانک گیاهی خود انتخاب کنند یا به صورت دست ساز سیستم نور مناسب را فراهم اورند.

حال اگر سردرتان آرام گرفته است به چند مبحث مهم دیگر که در زیر بیان می شود توجه کنید:

طیف نور مورد نیاز برای عمل فتوسنتز

گیاهان برای عمل فتوسنتز از طیف کامل نور خورشید استفاده نمیکنند بلکه تنها از دو نوار طیف نوری قرمز و ابی که پیشتر نیز به آن اشاره شد استفاده مینمایند. لامپ های فتوسنتز یا لامپ های گرمسیری ساخته شده نیز نور قرمز و آبی زیادی دارند و میتوانند یک گزینه ایده ال برای استفاده در تانک های گیاهی باشند. نور نهایی این لامپ ها که با چشم قابل رویت است به رنگ صورتی می باشد.

Daily light یا روشنایی(نور) روز و نقش آن در آکواریوم گیاهی

لامپ هایی که به عنوان daily light به فروش میرسند تمام طیف های رنگی نوری را در خود دارند و نور نهایی آنها سفید به نظر میرسد. همانند خورشید که در ظهر طیف کاملی از رنگ ها را دارد این لامپ ها نیز به همان شکل از طیف کاملی برخوردار هستند و علاوه بر کمک به فتوسنتز، برای افزایش رنگ سبز گیاهان و حتی درخشندگی رنگ طبیعی ماهیان نقش بسزایی را ایفا میکنند. این نورها با توجه به اینکه از تمام طیف های رنگی برخوردار هستند و طیف رنگی سبز را نیز شامل میشوند میتوانند سبب رشد جلبک در آکواریوم هایی با بالا بودن سطح نیترات و فسفات شوند.

میزان نور مورد نیاز گیاهان

یکی از مشکلاتی که اکثرا افراد برای تهیه نور برای تانک گیاهی خود دارند تعداد و توان سیستم نوری است که باید انتخاب کنند. شاید راه حل دقیق و عملی برای محاسبه تعداد لامپ و توان مصرفی مورد نیاز برای یک اکوایوم با ابعاد دلخواه وجود نداشته باشد چرا که انتخاب توان مورد نیاز و تعداد لامپ ها ربطه مستقیمی با ارتفاع آکواریوم، سطح آکواریوم، زاویه تابش نور، نوع نور و کیفیت آن، تعداد گیاهان، نوع گیاهان، نحوه کاشت و مواردی از این قبیل دارد که محاسبه توان و تعداد لامپ ها برای پوشش کامل آکواریوم را بسیار سخت می کند. با این حال در بسیاری از منابع مکتوب برای خلاص شدن از این معضل از جمله “به ازای هر لیتر آب یک وات نور نیاز است” استفاده شده است که تا حدودی نیز عملی به نظر میرسد. گرچه بسیاری از افراد در ابتدای نگهداری از تانک گیاهی با این مقدار نور و شدت نور تولید شده شوکه خواهند شد با این حال میتوان به عنوان یک گزینه عملی از این مقدار توان نوری استفاده نمود با این توضیح که توان مناسب نوری یک آکواریوم تنها در عمل برای آکواریوم دار مشخص خواهد شد و تنها میتوان به عنوان یک پایه و اصل برای مشخص کردن توان مورد نیاز برای یک آکواریوم گیاهی از این شاخص (۱w/L) استفاده نمود که شاید شاخص مناسبی نیز نباشد. به طور مثال نوری که از یک لامپ متال ساطع میشود تا نوری که از یک لامپ فلورسنت معمولی ساطع می شود قابل مقایسه نیستند، همچنین توان مصرفی لامپ های ال ای دی و میزان نور تولید شده از آنها با توان یک لامپ فلورسنت و میزان نور تولید شده از آن به هیچ عنوان قابل مقایسه نخواهد بود و حداقل لامپ های ال ای دی را میتوان مستثنی از شاخص یک وات بر لیتر دانست.

یکی دیگر از معضلات مطرح شده تعداد لامپ مورد نیاز برای پوشش کامل آکواریوم است که در این مورد نیز با توجه به طول و عرض آکواریوم و زاویه تابش نور باید تعداد منبع نوری برای تامین نور تابیده شده نسبت به استقرار گیاهان و نیاز نوری هر گیاه انتخاب شود. شاید شما گیاهانی در زوآیای کناری آکواریوم داشته باشید که نیاز به نور کمتری نسبت به گیاهان مستقر در وسط آکواریوم دارند و یک لامپ مرکزی با توان مناسب قادر به تامین نور زیاد برای مرکز آکواریوم و نور کم برای زوایای کناری باشد. همچنین ممکن است گیاهانی که در کناره های آکواریوم کاشته شده باشند نیاز به نور زیادتری نسبت به مرکز تانک داشته باشند که استفاده از دو منبع نوری با توان مناسب در گوشه ها می تواند نور زیاد گیاهان کاشته شده در گوشه ها را تامین کنند و همچنین نور مورد نیاز و کم مرکز آکواریوم را نیز فراهم آورند.

استفاده از لامپ فتوسنتز و لامپ طیف کامل سفید

با توجه به اینکه لامپ فتوسنتز که به رنگ صورتی در بازار موجود است به عنوان حیاتی ترین لامپ آکواریوم گیاهی محسوب میشود استفاده از آن در آکواریوم های گیاهی الزامی است با این حال استفاده از نور سفید طیف کامل نیز در کنار لامپ فتوسنتز میتواند بهترین نتیجه را در تامین روشنایی آکواریوم و رشد و نمو گیاهان داشته باشد. به دلیل اینکه استفاده از نور سفید شامل طیف کامل رنگی است و عمل فتوسنتز را نیز انجام میدهد بسیاری از نگهدارنده ها ترجیح می دهند نور سفید را دوبرابر نور صورتی در نظر بگیرند.

انواع لامپ های مناسب آکواریوم های گیاهی

منابع نوری و سیستم های روشنایی قابل استفاده در آکواریوم های گیاهی بسیار زیاد هستند. از یک منبع نوری که از یک شمع تامین میشود تا لامپ های ال ای دی همگی قادر به تامین نور یک آکواریوم گیاهی هستند اما همانطور که قبلا نیز اشاره شد هر منبع نوری مناسب آکواریوم های گیاهی نیستند. در زیر پرکاربردترین و بهترین لامپ هایی که برای سیستم روشنایی یک تانک گیاهی استفاده میشوند معرفی خواهند شد

لامپ های t8 و t5 فلوئورسنت

از رایجترین لامپ های بازار برای استفاده در تانک های گیاهی میباشند. فقط باید دقت داشت این لامپ ها مخصوص آکواریوم های گیاهی ساخته شده باشند و یکی از تولید کنندگان مطرح بازار آکواریومی این لامپ ها را تولید نموده باشد. کلوین مناسب این لامپ ها باید چیزی در محدوده ۵۵۰۰ تا ۹۰۰۰ کلوین باشد. مقادر دیگر برای مصارفی دیگر کاربرد دارند. حرف T، ضخامت لامپ های فوق را مشخص میکند. لامپ های T8 دارای ۲.۵ سانتیمتر ضخامت هستند در حالی که لامپ های T5 ضخامتی ۱.۵ سانتی متری دارند. مطمئنا لامپ های T5 از کیفیت ساخت بالاتری نسبت به لامپ های T8 برخوردار هستند حتی گونه ای از لامپ های T5 نیز به نام (HO-T5 ، (High Output T5 وجود دارند که نوری در حد لامپ های متال را تولید میکنند و نسبت به لامپ های T5 معمولی توان بیشتری نیز مصرف می کنند. گروه لامپ های T5 و T8 رایجترین و پرکاربرد ترین لامپ های مورد استفاده در آکواریوم های گیاهی هستند و اندازه های طولی مختلف این گونه لامپ ها دست آکواریوم دارها را برای انتخاب اندازه مناسب باز گذاشته اند. تنها عیب وارد بر آنها را میتوان طول عمر مفید کوتاه که بین شش تا نهایتا دوازده ماه است دانست همچنین این لامپ ها اکثرا برای تانک هایی با ارتفاع مفید زیر ۵۰ سانت مورد استفاده قرار میگیرند

لامپ های فلورسنت fpl

کیفیتی در حد لامپ های T5 دارند با ذکر این نکته که به صورت برند معتبر و شناخته شده در بازار آکواریومی موجود نیستند. این گونه لامپ ها بیشتر مناسب آکواریوم های نانو یا زیر ۵۰ لیتر است. کلوین مشخص شده برای این لامپ ها چیزی حدود ۲۷۰۰ تا ۶۵۰۰ کلوین است که نوع ۶۵۰۰ کلوینی ان مناسب برای آکواریوم های گیاهی میباشد. متاسفانه کیفیت این گونه لامپ های و مخصوصا نمونه های ایرانی ان تضمین شده نیست و به طور مثال اگر ده عدد از آنها را کنار هم روشن کنید هیچ کدام شدت نور یکسانی ندارند با این حال بهتر است با آزمون و خطا لامپی را انتخاب کنید که نسبت به سایر لامپ ها شدت نور بیشتری داشته باشد. البته اگر فروشنده ها چنین اجازه ای را برای تست لامپ هایشان به شما بدهند!!

لامپ های متال هالید

لامپ هایی با تولید شدت نور بالا هستند (high-intensity discharge) و محدوده کلوین آنها بین ۵۵۰۰ تا ۲۰۰۰۰ کلوین است. این نوع لامپ ها نسبت به لامپ های فلورسنت طول عمر بسیار بالاتری دارند. شاید تنها عیب این گونه لامپ ها تولید گرمای بالا است که حتما باید از قاب مخصوص و فن برای آنها استفاده شود. کلوین مناسب برای انتخاب این گروه از لامپ ها برای آکواریوم گیاهی محدوده ۵۵۰۰ کلوین یعنی طیف کامل نوری است. این لامپ ها برای آکواریوم های طویل و با ارتفاع و عرض زیاد توصیه می شود و حتما در کنار این گروه از لامپ ها باید از لامپ های فلوئورسنت صورتی و مخصوص فتوسنتز نیز استفاده نمود

لامپ های ال ای دی

جدیدترین لامپ های تولید شده فعلی هستند و بیشترین توان مصرفی را به نور تبدیل میکنند. ایده استفاده از آنها در آکواریوم های گیاهی بسیاری از نگهدارنده ها را سردرگم میکند چرا که لامپ های ال ای دی اماده و مخصوص آکواریوم های گیاهی بسیار کم هستند و قیمتی سرسام اور دارند و از طرفی انواع دست ساز نیز شاید کیفیت برندهای معتبر را نداشته باشند و همچنین کلوین و لومن مناسبی برای آنها مشخص نمی باشد. با این حال به عنوان یکی از لامپ های محبوب برای ساخت سیستم نور دست ساز یا سیستم نوری حرفه ای آکواریوم پلنت مطرح میباشند. دقت داشته باشید برای انتخاب نور ال ای دی برای آکواریوم گیاهی حتما به مشخصات نوری آنها دقت داشته باشید و ال ای دی هایی با برند معتبر با مشخصات نوری مطمئن خریداری نمایید، لامپ های ال ای دی و آماده ای که در الکتریکی ها برای مصارف روشنانی مورد استفاده قرار می گیرند مناسب تانک گیاهی نیستند ضمنا برای نورهای ال ای دی نمی توان از شاخص یک وات به ازای هر لیتر آب استفاده نمود. شاید شاخص نیم وات به ازای هر لیتر آب معقول تر به نظر برسد.

سایر منابع نوری

استفاده از سایر منابع نوری مانند لامپ های کم مصرف یا لامپ هایی فاقد کلوین و پار مناسب برای آکواریوم های گیاهی توصیه نمی شود با این حال برخی از آکواریوم دارهایی که تمایلی به هزینه کردن ندارند یا تمایل دارند گیاهان را فقط به صورت موقت نگهداری کنند به عنوان یک گزینه قابل نورپردازی می توانند از لامپ کم مصرف یا لامپ های مهتابی معمولی و با ترکیب رنگ سفید و صورتی، نور تانک خود را تامین کنند.

چند نکته که خواندن آن خالی از لطف نیست

۱- از روشن کردن همزمان همه لامپ های آکواریوم گیاهی خوداری کنید و سعی کنید لامپ ها را یک به یک روشن نمایید. روشن نمودن همزمان همه لامپ ها و تولید نور ناگهانی و زیاد موجب استرس ابزیان ساکن در تانک گیاهی خواهد شد.
۲- لامپ های فلورسنت هر شش ماه تا نهایتا یکسال باید تعویض گردند. همچنین لامپ های متال هر دوسال یکبار نیاز به تعویض دارند. هیچگاه تمام لامپ های آکواریوم گیاهی خود را همزمان تعویض ننمایید بلکه لامپ ها را با فاصله یک تا دو ماه از یکدیگر تعویض کنید.
۳- از روشن و خاموش کردن بیموقع لامپ ها خوداری کنید و سعی کنید در ساعات مشخص روشنایی یا خاموشی اعمال شود. برای این منظور میتوان از تایمرهای مناسب استفاده نمود.
۴- سعی کنید برای لامپ مورد نظر قاب مخصوص و رفلکتور و تجهزیات کامل و مورد نیاز همان لامپ را تهیه نمایید. همچنین استفاده از ترانس های استاندارد برای لامپ های t5 و t8 میتواند بازدهی بالاتر و عمر مفیدتر لامپ را افزایش دهد.
۵- مدت زمان نورپردازی برای آکواریوم های گیاهی میتواند همانند طبیعت در فصول مختلف متفاوت باشد با این حال اکثرا نورپردازی به مدت ۷ الی ۱۲ ساعت در طول روز صورت می گیرد.

سخن پایانی: سعی شد در مطلب بالا تا جای ممکن پارامترها و شاخص هایی که در انتخاب سیستم روشنایی دخیل هستند به شکلی ساده و قابل فهم مورد بحث قرار گیرد و همچنین رایج ترین لامپ های استفاده شده در سیستم های روشنایی که برای آکواریوم های گیاهی استفاده می شوند خدمت علاقه مندان معرفی گردد. مطمئنا مطلب بالا بی عیب و نقص نیست و حتما انتقاداتی به آن وارد خواهد بود. با این حال سعی می شود این مطلب مدام بروز گردد و مباحث جدیدتر یا مباحثی که در مورد آنها بحث نشده است به آن اضافه گردد. شما نیز می توانید با ارسال دیدگاه و بازگو کردن تجارب خود این مطلب را کامل و به روز نگهدارید.

منابع

کتاب آکواریوم های گیاهی آب شیرین – ترجمه و تالیف: سید حسین مرادی – سهیلا لهراسبی
ماهنامه علمی تخصصی آبزیان زینتی – صاحب امتیاز محسن صادقیان
onlypet.ir